از سال ۱۳۹۱ تا کنون، تمامی شعارهای انتخاب شده از سوی رهبر انقلاب به عنوان شعار سال، به موضوعات اقتصادی پرداخته است. شعار سال ۱۴۰۲ با عنوان «مهار تورم و رشد تولید» نیز از این قاعده مستثنی نیست. در واقع هدف از انتخاب شعار «مهار تورم، رشد تولید» به عنوان شعار سال دو نکته کلیدی است: ۱) متوجه نمودن حداکثری توجهها و ظرفیت های داخلی ـ خارجی کشور (مسؤولین و مردم) برای تحقق موضوع؛ ۲) خنثی سازی و مقابله با جنگ اقتصادی و شناختی دشمن؛
شعار سال ۱۴۰۲ در حالی انتخاب شد که در پایان سال ۱۴۰۱، تورم سالانه ۴۵.۸ درصدی ثبت شده بود. از طرف دیگر رشد اقتصادی ۴.۹ درصدی گزارش شده بود. این وضعیت در شرایطی بود که دهه ۹۰ به عنوان دهه از دست رفته اقتصاد ایران شناخته می شود. به گونهای که در این دهه، سه شوک تورمی منجر به ماندگاری تورم در کانال ۴۰ درصد و رشد اقتصادی نزدیک به صفر درصد شد. در واقع تداوم این شرایط به معنای افتادن طبقه متوسط جامعه در دام فقر و ایجاد شکاف درآمدی بیش از پیش بود. نمودار ۱ وضعیت تورم و رشد اقتصادی در بیش از یک دهه گذشته را نشان می دهد.
نمودار ۱. وضعیت تورم و رشد اقتصادی در ایران (۱۳۹۱-۱۴۰۲)[۱]
منبع: یافته های تحقیق بر اساس گزارشهای مرکز آمار ج. ا. ایران
الف) وضعیت تورم در سال ۱۴۰۲
همانطور که ملاحظه می گردد در دهه ۹۰ در نتیجه شوکهای ارزی متعدد، اقتصاد ملی با شوکهای تورمی متعددی مواجهه بود به گونهای که در شوک تورمی سال ۱۳۹۷ اقلام خوراکی و لوازم خانگی تورم نقطه به نقطه بیش از ۸۰ درصد را تجربه نمود. در واقع در دهه ۹۰ اقتصاد ملی با ۳ شوک تورمی ناشی از شوک ارزی مواجهه بود. بنابراین اساسی‌ترین متغیر اقتصاد کلان در ایجاد بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی در کشور نرخ ارز است که در صورت افزایش دفعی و قابل توجه، می‌تواند سبب تشدید تورم و نااطمینانی و در ادامه ایجاد نارضایتی عمومی گردد. با این حال از ابتدای سال ۱۴۰۲، وضعیت تورم سالانه روند کاهشی به خود گرفته است که از اصلی ترین دلایل آن میتوان به کنترل رشد نقدینگی در نتیجه اعمال سیاست های کنترل رشد ترازنامه و افزایش ذخیره قانونی و ...؛ ثبات در بازار ارز در نتیجه اعمال سیاستهای تثبیت اقتصادی از سوی بانک مرکزی (به طور مشخص تخصیص ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی)؛ افزایش حداقلی رشد دستمزدها در سال ۱۴۰۲ (برای کارکنان دولت حداقل ۲۰ % و برای سایر شاغلین حداقل ۲۷ %)؛ و کاهش در انتظارات تورمی در نتیجه بهبود روابط سیاسی و اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه؛ اشاره نمود.
ب) وضعیت رشد اقتصادی در سال ۱۴۰۲
در ارتباط با رشد اقتصادی نیز با توجه به وابستگی رشد اقتصادی به صادرات و فروش نفت در کشور، در دهه ۹۰ رشد اقتصادی نوسانی ناشی از تحولات سیاست خارجی محقق شده است به گونهای که اواخر سال ۱۳۹۵ یعنی در زمستان ۱۳۹۵ رشد اقتصادی ۱۷ درصدی رخ داده است و در پاییز ۱۳۹۷ نیز رشد اقتصادی منفی ۱۱.۳ درصدی گزارش شده است. با وجود روند نوسانی شدید رشد اقتصادی فصلی در ایران در طول دهه ۹۰ از ابتدای سال ۱۴۰۱ روند نوسانی جای خود را به یک روند افزایشی ملایم داده است. به گونهای که در فصل تابستان ۱۴۰۲ نرخ رشد اعلامی توسط مرکز آمار به میزان ۷.۱ درصد عنوان شده است که نشان از رشد قابل توجه در این زمینه بوده است. از مهمترین دلایل بهبود رشد اقتصادی می توان به ایجاد ثبات در بازار ارز و تخصیص ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومان؛ افزایش تولید و بهره برداری از نفت و فرآورده های نفتی؛ افزایش بهره وری در اقتصاد ملی و بهبود شرایط ناترازی انرژی؛ احیای بنگاههای تولیدی راکد و تکمیل پروژههای نیمه تمام کشور؛ اشاره نمود.
ج) نکته پایانی
در پایان باید توجه داشت که سطح بالای تورم و رشد اقتصادی بالای مقطعی حال حاضر، نمیتواند ناکارآمدی های دهه ۹۰ به عنوان دهه از دسته رفته اقتصاد ملی را جبران کند. علاوه بر این توجه و تأکید بر روند رو به بهبود متغیرهای تورم و رشد اقتصادی برای بهبود انتظارت تورمی از محل ایجاد امیدآفرینی اقدامی مثبت است که باید مورد توجه قرار گیرد. با این حال نباید از ابعاد پنهان و کیفیت متغیرهای رشد اقتصادی و تورم غافل بود. زیرا که عدم توجه به کیفیت متغیرهای مذکور می تواند در بلندمدت آثار کوتاه مدت به دست آمده را نیز زایل نماید.
[۱] آمار تورم ۱۴۰۲ مربوط به تورم سالانه منتهی به آبان ماه و آمار رشد اقتصادی مربوط به رشد اقتصادی تابستان ۱۴۰۲ است.
نظر شما